W ustawie o samorządzie gminnym jest art. 5b, który mówi o sposobie powoływania i funkcjonowania młodzieżowej rady gminy. Jest też art. 5c, który mówi o sposobie powoływania gminnej rady seniorów. Natomiast formalne powoływanie rad kobiet nie jest uregulowane. Jak więc powstają i co robią?
O ile w uzasadnieniu powoływania powyższych rad jest zawarte wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej i solidarności międzypokoleniowej oraz pobudzanie aktywności obywatelskiej, to pomijanie w tym dziele licznej i silnie związanej walką o swoje prawa grupy środowiska kobiet jest wyraźnym błędem. https://lexlege.pl/ustawa-o-samorzadzie-gminnym/
Tuż przed marcowymi obchodami Międzynarodowego Dnia Kobiet zainicjowany został oddolny ruch na rzecz uzupełnienia ustawy o art. 5d. Po krajowej konferencji kobiet przedstawiony został projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym. Wyznaczono 30 dni na konsultacje projektu nowych przepisów, które mają trafić do Sejmu, a następnie do Senatu.
Pierwsza rada kobiet powstała w 2010 roku we Wrocławiu. Obecnie w kraju funkcjonuje ich 66. W województwie kujawsko–pomorskim najwcześniej powstała 25-osobowa Toruńska Rada Kobiet (marzec 2023 r.), nieco później 28-osobowa Kujawsko-Pomorska Rada Kobiet https://kujawsko-pomorskie.pl/category/sprawy-spoleczne/kujawsko-pomorska-rada-kobiet/ (marzec 2024 r.). Od 5 lat odbywają się Ogólnopolskie Fora Rad Kobiet.
Nie ma faktycznie zakazu tworzenia rad kobiet w gminach. Dotychczas takie rady były tworzone na podstawie zarządzeń wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, pełniąc funkcje doradcze i konsultacyjne. Jednakże brak jednoznacznych przepisów powodował, że ich status prawny był niepewny, a decyzje o ich powołaniu zależały od woli lokalnych władz lub nadzorczej decyzji wojewody. Kobiety zrzeszające się w radach podkreślają niepewność funkcjonowania swojej organizacji. Przy obecnych przepisach, wójt lub burmistrz może w każdej chwili odwołać radę rozporządzeniem. Po 2019 r. wiele rad przestało istnieć. Dlatego kobiety domagają się, by do ustawy wpisać wspomniany art. 5d, określający formalne i stabilne funkcjonowanie rad kobiet w gminach i miastach, co także umożliwi ich finansowanie.
***
Przyjrzyjmy się jednej z rad kobiet, funkcjonującej w Grudziądzu jako trzeciej powstałej w Kujawsko-Pomorskiem.
27 grudnia ubiegłego roku na konferencji prasowej grupa inicjatywna powołania Rady Kobiet przy Prezydencie Grudziądza zwróciła się za pośrednictwem mediów do mieszkanek miasta z propozycją podjęcia aktywności w Radzie, zapraszając do zgłaszania się za pomocą specjalnej ankiety.
W składzie komitetu założycielskiego Rady Kobiet przy Prezydencie Grudziądza, który miał przygotować i przeprowadzić nabór oraz opracować projekt statutu Rady Kobiet, były: Róża Lewandowska – przewodnicząca Komitetu i inicjatorka powołania Rady, Beata Glamowska, Monika Balcer-Grudzień, Magdalena Lewandowska i Anna Bator.
W myśl opracowanego regulaminu Komitet zobowiązał się do wyłonienia składu Rady, w której będą: maksymalnie 3 przedstawicielki wskazane osobiście przez Prezydenta Grudziądza oraz do 12 członkiń Rady wybranych spośród zgłoszonych kandydatek, w tym jednej przedstawicielki jednostki samorządu terytorialnego. Kierowano się zasadami opracowanego regulaminu. Nabór trwał do 15 grudnia 2024 r.
Metoda tworzenia Rady w Grudziądzu różniła się od innych, bo np. w Toruniu prezydent zwrócił się do wybranych działaczek społecznych, znanych postaci kultury czy sportu z zaproszeniem do Rady. I tak na 30 zaproszonych, zdeklarowało podjąć działalność w mieście 25 kobiet.
Grudziądzka Rada Kobiet została powołana formalnie w styczniu 2025 roku. W skład Rady weszło 15 kobiet wybranych spośród 30 kandydatek, które zgłosiły się do udziału w pracach tego gremium. Członkinie zostały wybrane na podstawie kryteriów oznaczających ich doświadczenia, zaangażowanie społeczne, reprezentacja różnorodnych środowisk oraz prezentowanych pomysłów działania na rzecz kobiet w Grudziądzu. – Każda z pań będzie pełniła rolę ekspertki w swojej dziedzinie i będzie miała realny wpływ na funkcjonowanie tego ważnego podmiotu – deklarowała wiceprezydentka Róża Lewandowska.
Wśród zadań Grudziądzkiej Rady Kobiet jest przede wszystkim opiniowanie i analiza działań podejmowanych w zakresie respektowania równości i praw kobiet, a także ocena polityki rodzinnej i dostępności opieki zdrowotnej. Rada współpracuje na co dzień z komórkami i jednostkami Urzędu Miejskiego w Grudziądzu w zakresie działań na rzecz praw kobiet, w tym ochrony przed przemocą, aktywizacji zawodowej i równouprawnienia we wszystkich sferach życia. Zachęca kobiety do udziału w życiu publicznym, wsparcia akcji społecznych, organizacji debat, konferencji, kampanii społecznych podnoszących świadomość społeczną w zakresie praw kobiet.
Celem Rady jest także reprezentowanie środowisk kobiecych w Grudziądzu oraz zwiększanie udziału kobiet w podejmowaniu decyzji władz samorządowych dotyczących miasta, uważność na zaspokajanie potrzeb kobiet. Rada pełni funkcję doradczą przy prezydencie Grudziądza Macieju Glamowskim.
Na posiedzeniu Rady w marcu 2025 roku jej przewodniczącą została wybrana Beata Glamowska, znana działaczka społeczna i filantropka. Zastępczynią została Monika Balcer-Grudzień, a sekretarzem Magdalena Lewandowska.
Imienny skład Grudziądzkiej Rady Kobiet:
- Róża Lewandowska – wiceprezydentka Grudziądza, inicjatorka powołania Rady;
- Beata Glamowska – działaczka społeczna, filantropka, przewodnicząca Rady;
- Monika Balcer-Grudzień – prezeska Stowarzyszenia „Kobiety na Swoim”, wiceprzewodnicząca Rady;
- Magdalena Lewandowska – społeczniczka, sekretarz Rady;
- Anna Jastrzębska – prokurentka w spółce OPEC Grudziądz;
- Anna Bator – artystka, instruktorka w Klubie Centrum Spółdzielni Mieszkaniowej;
- Alicja Łęgowska – fizjoterapeutka specjalizująca się w fizjoterapii uroginekologicznej;
- Ewa Duda-Gottwald – emerytowana nauczycielka, harcmistrzyni ZHP, autorka pomysłu na nazwanie ulicy przy Centrum Opieki nad Zwierzętami mianem Przytulnej;
- Natalia Bator-Kunikowska – prezeska Stowarzyszenia „Twój Czas”, kuratorka społeczna, skarbniczka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Oddział w Grudziądzu;
- Kamila Wasiak – przedsiębiorczyni w branży kreatywnej, wiceprezeska Stowarzyszenia „Kobiety na Swoim”;
- Aleksandra Zembrzucka-Podendek – kierowniczka biura powiatowego ARiMR, wiceprezeska Stowarzyszenia INTEGRA;
- Maria Oluszczyk – wiceprzewodnicząca Młodzieżowej Rady Miejskiej w Grudziądzu;
- Hanna Bagniewska – prezeska Spółdzielni Mieszkaniowej „Młoda Rodzina”, członkini Nowej Lewicy;
- Faustyna Wyżga – technik dietetyk, działaczka Nowej Lewicy;
- Agnieszka Kowarowska – posiada doświadczenie pracy w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz w spółdzielni mieszkaniowej.
Jak widać, w składzie Rady są reprezentantki różnorodnych środowisk, co gwarantuje kompetentne opiniowanie decyzji podejmowanych ws. mieszkańców miasta, ale i to, na co liczą władze samorządowe – ożywienie aktywności obywatelskiej kobiet. Członkinie Nowej Lewicy w jej składzie – Hanna Bagniewska i Faustyna Wyżga – zadbają zapewne o to, by przekonywać lokalną społeczność do postulatów programowych lewicy oraz wsłuchiwać się w głosy kobiet na temat opiniowania projektów lewicy dot. np. realizacji renty wdowiej, skróconego czasu pracy, form opieki nad najmłodszymi, urlopów dla rodziców wcześniaków, finansowania in vitro, zwiększonego zasiłku pogrzebowego, wolnej wigilii itp.
I jeszcze jedna szczególna misja rad kobiet: – Moja rola w Radzie Kobiet to użyczenie mojej rozpoznawalności, by inne kobiety zostały usłyszane, bo to strasznie ważne, żebyśmy miały głos sprawczy – mówi aktorka, członkini Wałbrzyskiej Rady Kobiet. To właśnie w Wałbrzychu 11 kwietnia odbyło się V Ogólnopolskie Forum Rad Kobiet. Grudziądzanki miały tam swoją reprezentację. A tematyka obrad dotyczyła szerokiej skali problemów osób z niepełnosprawnościami, zwłaszcza kobiet walczących o przełamywanie barier w dostępności do badań, leczenia, edukacji dzieci.
Być może w ślad za radami w Toruniu i Grudziądzu powstaną one w kolejnych miastach regionu, lewica jest po stronie wspierającej. Wśród zwolenniczek rozwijania takiej działalności jest posłanka Nowej Lewicy Katarzyna Kotula – ministra ds. równości, formalnie odpowiedzialna za procedowanie projektu zmiany ustawy o samorządzie gminnym w Radzie Ministrów i parlamencie (termin - II kwartał 2025 r.).
Zmieniona ustawa zagwarantowałaby Radom stanie się kolejnym elementem rozwoju idei samorządności. W takim przypadku powinny mieć zapewnione odpowiednie warunki do realizacji zadań statutowych, tj. przede wszystkim zapewnioną przez urząd województwa, powiatu, miasta czy gminy, możliwość obsługi administracyjnej (miejsce do odbywania posiedzeń, własny adres email oraz numer kontaktowy, możliwość publikacji informacji na stronie urzędu, itp.).
Działającym już radom – sprawczości!
Fot. ze stron internetowych i FB rad
Opr. nim, 11 maja 2025 r.